Αιμίλιος Ζαχαρέας, 27/01/2012 Από το περιοδικό Μεταρρύθμιση
Θέματα Επικαιρότητας
Αριστερά-κεντροαριστερά
Άρθρα
Ειδήσεις
Ας επιτραπεί μία εκ προοιμίου δήλωση του γράφοντος. Έως ότου η χώρα απελευθερωθεί από τους καταναγκασμούς και τους εξευτελισμούς, (πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς), που μας επεβλήθησαν από ξένους παράγοντες και εσωτερικούς ανεπαρκείς ηγετίσκους, επιβάλλεται η γραφή να είναι πειστική μεν, ψυχρή όμως, Όχι. Να διατυπωθεί η συναισθηματική ιστορία της αριστεράς των τελευταίων χρόνων. Το απαιτούν οι σημερινές συνθήκες, ιδίως της αριστεράς εκείνης, η αρχική προέλευση της οποίας υπήρξε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο του Μαρξ (1848).
Η συζήτηση στην Ελλάδα γύρω από το θέμα των μισθών, συντάξεων, κλπ. ακμάζει. Υποστηρίζουν ορισμένοι την μείωση των επιχειρηματικών φορολογικών συντελεστών προκειμένου να διευκολυνθεί το επενδυτικό κλίμα. Οι συγκρούσεις ανάμεσα σ’ εκείνους που είναι υπέρ(Ν.Δ. και αρκετοί συντηρητικοί οικονομολόγοι), ως σ’ εκείνους του Όχι είναι σφοδρές. Οι τελευταίοι υποστηρίζονται από μαρξιστές τύπου Νεάντερνταλ, (κυρίως του ΚΚΕ) αλλά και από ριζοσπάστες αριστερούς οι περισσότεροι των οποίων έμαθαν οικονομικά είτε από το Πολυτεχνείο, είτε από τη Νομική ή την μαθηματική σχολή. Η σοβαρή οικονομική παιδεία είναι για πολλούς είδος εν ανεπαρκεία.
Ο σημερινός διαπληκτισμός μου θύμισε την καμπύλη του Άρθουρ Λάφφερ, αμερικανού καθηγητή, ο οποίος πλησίασε στην αρχή της δεκαετίας του ’80 τον Ρ. Ρήγκαν σχεδιάζοντας πάνω στο γραφείο του την «καμπύλη της καμπάνας» η οποία έλαβε το όνομα από τον δημιουργό της. Ο Λάφφερ υποστήριζε πως υπάρχει σχέση ανάμεσα στο ποσοστό του φόρου και στα φορολογικά έσοδα. Το υψηλό ποσοστό φόρου μειώνει τις επενδύσεις και την θέληση για εργασία και ως εκ τούτου η μείωση των φόρων μεγενθύνει την οικονομία και συνεκδοχικά και την είσπραξη εσόδων. Πάνω από ένα ύψος η φορολογία μειώνει την είσπραξη φόρων. Η σχέση ανάμεσα στο ποσοστό του φόρου και στα έσοδα δεν αποδείχθηκε ποτέ παρ’ όλα αυτά είναι γοητευτική.
Για το ίδιο λόγο θεωρήθηκε λαμπερή και η ιδέα πως ανεργία δεν υπάρχει. Να μην έχει κάποιος δουλειά δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ορθολογική επιλογή των ανέργων οι οποίοι θεωρούν κουραστική την εργασία ενώ να είναι με τις πυτζάμες και ν’ απολαμβάνουν τα οφέλη του κοινωνικού κράτους είναι καλύτερο. Δεν πληρώνεται με τίποτα η ηρωική ευτυχία της δολιοφθοράς του επιπέδου της παραγωγικότητας όταν είμαστε αραγμένοι με τις παντόφλες μπροστά στην τηλεόραση και το απόγευμα σε κανένα γήπεδο ή καφενείο. Όταν αυξάνει η ανεργία τότε βρισκόμαστε μπροστά σε μια επιδημία ραθυμίας από την πλευρά των εργαζομένων! Η επίθεση αυτή πέρασε με επιτυχία στις δεκαετίες του ’80 και ’90 την ίδια περίοδο που έδυε τελεσίδικα το πείραμα της Σοβιετικής Ένωσης, δηλαδή η πρώτη συνειδητή προσπάθεια του ανθρώπου να προγραμματίσει την Ιστορία του.
Στα καινούργια γκέτο της μισθωτής εργασίας οι απασχολούμενοι μετατρέπονται απλώς σε «ανθρώπινους πόρους», ένας στρατός χωρίς όνομα, ξεριζωμένος χωρίς δεσμούς και αναφορές, απληροφόρητος, χωρίς επαγγελματική και τεχνική ποιότητα. Υφίστανται οι άνθρωποι αιματηρές χιλιάδες απολύσεις κάθε μέρα ενώ στο ίδιο διάστημα η την επομένη των απολύσεων ημέρα, έχουμε εντυπωσιακή άνοδο των χρηματιστηριακών δεικτών!
Η ντροπή αυτή υποστηρίζεται τεχνηέντως και από τους δικούς μας πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες οι οποίοι οδήγησαν τη χώρα στην οικονομική καταστροφή και τώρα διεκδικούν οι ίδιοι την εκ νέου εμπιστοσύνη του λαού για να τον ξανασώσουν.
Στο σημείο αυτό ας επιτραπεί η αναφορά στην ευθύνη των αριστερών κομμάτων σ’ ένα μόνο σημείο. Από τη δεκαετία του ΄60 μέχρι σήμερα διαπιστώνουμε μιαν σημαντική διαφορά ανάμεσα στο μεροκάματο του Έλληνα εργάτη σε σχέση μ’ εκείνο του συναδέλφου του, Γερμανού, Βέλγου, Ολλανδού, Ιρλανδού, Σκανδιναβού, Γάλλου κλπ. Πλησιάζει στις περισσότερες περιπτώσεις το 50% - 80%. Όταν όμως ένα κόμμα π.χ. όπως το ΚΚΕ έχοντας προμετωπίδα την υπεράσπιση του εργάτη επί δεκαετίες δεν καταφέρνει ούτε αυτό, δηλαδή να βελτιώσει τις διαφορές, τότε τι στο διάβολο αξίζει; Δεν έχουμε το δικαίωμα να διακατεχόμαστε οι αριστεροί με το σύνδρομο του «καλύτερου» ήτοι πως υπερέχουμε των αντιπάλων μας συνολικά αλλά και ατομικά!
Συνεχίζω λοιπόν. Οι επιθέσεις των συντηρητικών οικονομολόγων οι οποίοι νομίζουν πως η χρήση τεχνικής ορολογίας αποκαθάρει τις απόψεις από ιδεολογικές παραμορφώσεις της πραγματικότητας, μου θυμίζει ένα περιστατικό που συνέβη στο Πανεπιστήμιο του Cambridge το 1926. Εκτιμώ πως οι επιζώντες γκουρού του Ρήγκαν και Θάτσερ και οι ομογάλακτοι(ες) δικοί μας οικονομολόγοι θα αισθανθούν ένα ρίγος στη σπονδυλική στήλη μόλις πληροφορηθούν τι συνέβη. Στο δοξασμένο λοιπόν πανεπιστήμιο είχαν συγκεντρωθεί οι ανεγνωρισμένοι οικονομολόγοι του κόσμου, όπου επί μήνες συζητούσαν για το πώς θα μπορούσαν να θεραπεύσουν την ανεργία, μειώνοντας τους μισθούς. Ύστερα από πολύμηνες εργασίες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως μειώνοντας τις αμοιβές θα μεγενθύνονταν το επίπεδο της απασχόλησης. Επρόκειτο για εξαιρετική συνταγή. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται ο Keynes και οι παρόντες τον άκουσαν με θρησκευτική σιγή. Είπε πως η εργασία των συμμετεχόντων υπήρξε σοβαρή και με το γνωστό ειρωνικό του χαμόγελο τους λέγει περίπου τα εξής. Ξέρετε πως το θέμα χρειάζεται περαιτέρω εμβάθυνση. Διότι αν καταφέρουμε όχι απλώς να μειώσουμε αλλά να μηδενίσουμε τους μισθούς τότε εξαφανίζεται η ανεργία με την έννοια πως κάθε εργοδότης θάχει συμφέρον να απασχολήσει ανθρώπους που δεν του στοιχίζουν τίποτα! Μουδιασμένοι οι οικονομολόγοι τον κοίταξαν απορούντες αφού μέχρι τότε θεωρούσαν την πρότασή τους αψεγάδιαστη. Ο Keynes συνεχίζοντας τους λέγει πως αν οι εργαζόμενοι δεν έχουν λεφτά στην τσέπη τους τότε καταρρέει η συνολική ζήτηση, ήτοι, καταστροφή! (Στη χώρα μας εκεί περίπου βρισκόμαστε). Το σώμα των καθηγητών σιώπησε γιατί εργαζόμενοι χωρίς λεφτά σημαίνει χρεωκοπία της οικονομίας. Φεύγοντας ο Keynes από την αίθουσα τους λέει να ψάξουν για καμιάν άλλη λύση.
Οι απόψεις του για την απασχόληση και την ενεργό ζήτηση ύστερα από λίγο συγκλόνισαν τον εικοστό αιώνα, σχεδόν μέχρι τις μέρες μας. (Ας σημειωθεί όμως πως ο διάσημος Πολωνός οικονομολόγος Μ. Καλέτσκι είχε προηγηθεί του Keynes διατυπώνοντας πρώτος τη θεωρία της απασχόλησης και της ενεργού ζητήσεως. Κανένας όμως δεν συγκρινόταν με τον φλεγματικό Άγγλο στις δημόσιες σχέσεις).
Για περίπου τριάντα χρόνια τα διάφορα σχέδια της αμερικανικής δεξιάς κατέκτησαν την σκέψη των Ευρωπαίων και ενσωματώθηκαν στην συνείδησή τους. Έτσι εμφανίστηκε η ιδεολογία της ενιαίας σκέψης κάτω από την προστασία της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ.
Η πολιτική και η οικονομική ατζέντα των ευρωπαϊκών χωρών κατακλίθηκε από αμερικάνικες και νεοφιλελεύθερες στρατηγικές! Κόψτε λεφτά από τη δημόσια διοίκηση, μειώστε τους φόρους στις επιχειρήσεις, μειώστε τις δαπάνες, γκρεμίστε το κράτος πρόνοιας, διαλύστε τα συνδικάτα, καταργείστε τις εγγυήσεις, κάτω οι συλλογικές συμβάσεις, φέρτε τις συμβάσεις σε ατομικό επίπεδο.
Το αποτέλεσμα εκφράζει την ουσία της εφαρμοσθείσης πολιτικής του δικού μας ΠΑΣΟΚ. Δηλαδή την αύξουσα διαφορά ανάμεσα σε υψηλή προνομιούχα κατηγορία, μεγάλων μάνατζερ, υπέρ πλουσίων, χρηματιστών, σχεδιαστών μεγάλων αρχιτεκτόνων και μηχανικών καθηγητών ΑΕΙ και πολλών παρασίτων στην αυλή των Πασοκικών ανακτόρων και σε μια κοινωνική τέφρα, χωρίς πόρους, ξεριζωμένους από τον τόπο τους. Πρόκειται για τα μεσαία στρώματα που μετασχηματίστηκαν σε νεόπτωχους και αδύναμους, μαζί με τις εκατοντάδες χιλιάδες μισθωτών που χάνουν τη δουλειά τους.
Με τι τρόπο μπορεί η αριστερά ν’ αντιμετωπίσει την τραγικότητα που καλύπτει ολόκληρη τη χώρα; Μπροστά στην κρίση νομιμότητας, στην ποιότητα της δημοκρατίας και στην ανέχεια του κόσμου, η αριστερά απαντά με ορισμένα χαρακτηριστικά αισθήματα. Απαντά με θυμό, αγανάκτηση και περιφρόνηση. Τα αισθήματα είναι κατανοητά αλλά άκρως αναποτελεσματικά στο πολιτικό πεδίο. Γι’ αυτά όμως θα αναφερθώ σε προσεχές σημείωμά μου.
Θέλω να τελειώσω τις σκέψεις μου γύρω από το ζήτημα, αριστερός, δεξιός. Εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις αριστερός δεν γίνεσαι. Στο όνομα του ρεαλισμού μπορεί να έχουμε μετάβαση από την αριστερά στη δεξιά. Όπως και να το κάνουμε όμως η αναφορά στην αριστερά είναι η καρδιά. Όπως μου έλεγε κάποια φίλη, με το αριστερό πόδι κτυπούν οι ιδιοφυίες του ποδοσφαίρου. Αριστερά είναι η σκωπτική εκκεντρικότητα της προόδου, η ειρωνεία που δεν δείχνει σεβασμό στο ιερό, το θείο κλπ. Όλη αυτή η συμπεριφορά δεν έχει σχέση με το κυνικό βλέμμα του αντιδραστικού της δεξιάς. Όπως έλεγε ο περίφημος ηθοποιός ΤΟΤΟ, αριστερός γεννιέσαι δεν γίνεσαι!
Ας σκουπίσουμε λοιπόν τα δάκρυα μας, ας βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει, ας εργασθούμε να σώσουμε την Πατρίδα μας και τους ανθρώπους της. Ένα εξαιρετικό δάσκαλο μπορούμε ν’ αναζητήσουμε στον Albert Hirschman, την μεγάλη αυτή προσωπικότητα στο χώρο της οικονομίας και όχι μόνον, που εξακολουθεί ν’ αποτελεί πρότυπο για πολλούς διανοούμενους και για μένα από τη δεκαετία του 1960. Η κεντρική του πρόταση ανάμεσα στ’ άλλα είναι η εξής: «Σε κάθε περίσταση σε κάθε δύσκολη στιγμή, μια μεταρρύθμιση, μια αλλαγή είναι δυνατή». Αριστεροί λοιπόν γεννιόμαστε και ο γράφων με την ταπεινότητά του γεννήθηκε αριστερός.
Απ
Η συζήτηση στην Ελλάδα γύρω από το θέμα των μισθών, συντάξεων, κλπ. ακμάζει. Υποστηρίζουν ορισμένοι την μείωση των επιχειρηματικών φορολογικών συντελεστών προκειμένου να διευκολυνθεί το επενδυτικό κλίμα. Οι συγκρούσεις ανάμεσα σ’ εκείνους που είναι υπέρ(Ν.Δ. και αρκετοί συντηρητικοί οικονομολόγοι), ως σ’ εκείνους του Όχι είναι σφοδρές. Οι τελευταίοι υποστηρίζονται από μαρξιστές τύπου Νεάντερνταλ, (κυρίως του ΚΚΕ) αλλά και από ριζοσπάστες αριστερούς οι περισσότεροι των οποίων έμαθαν οικονομικά είτε από το Πολυτεχνείο, είτε από τη Νομική ή την μαθηματική σχολή. Η σοβαρή οικονομική παιδεία είναι για πολλούς είδος εν ανεπαρκεία.
Ο σημερινός διαπληκτισμός μου θύμισε την καμπύλη του Άρθουρ Λάφφερ, αμερικανού καθηγητή, ο οποίος πλησίασε στην αρχή της δεκαετίας του ’80 τον Ρ. Ρήγκαν σχεδιάζοντας πάνω στο γραφείο του την «καμπύλη της καμπάνας» η οποία έλαβε το όνομα από τον δημιουργό της. Ο Λάφφερ υποστήριζε πως υπάρχει σχέση ανάμεσα στο ποσοστό του φόρου και στα φορολογικά έσοδα. Το υψηλό ποσοστό φόρου μειώνει τις επενδύσεις και την θέληση για εργασία και ως εκ τούτου η μείωση των φόρων μεγενθύνει την οικονομία και συνεκδοχικά και την είσπραξη εσόδων. Πάνω από ένα ύψος η φορολογία μειώνει την είσπραξη φόρων. Η σχέση ανάμεσα στο ποσοστό του φόρου και στα έσοδα δεν αποδείχθηκε ποτέ παρ’ όλα αυτά είναι γοητευτική.
Για το ίδιο λόγο θεωρήθηκε λαμπερή και η ιδέα πως ανεργία δεν υπάρχει. Να μην έχει κάποιος δουλειά δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ορθολογική επιλογή των ανέργων οι οποίοι θεωρούν κουραστική την εργασία ενώ να είναι με τις πυτζάμες και ν’ απολαμβάνουν τα οφέλη του κοινωνικού κράτους είναι καλύτερο. Δεν πληρώνεται με τίποτα η ηρωική ευτυχία της δολιοφθοράς του επιπέδου της παραγωγικότητας όταν είμαστε αραγμένοι με τις παντόφλες μπροστά στην τηλεόραση και το απόγευμα σε κανένα γήπεδο ή καφενείο. Όταν αυξάνει η ανεργία τότε βρισκόμαστε μπροστά σε μια επιδημία ραθυμίας από την πλευρά των εργαζομένων! Η επίθεση αυτή πέρασε με επιτυχία στις δεκαετίες του ’80 και ’90 την ίδια περίοδο που έδυε τελεσίδικα το πείραμα της Σοβιετικής Ένωσης, δηλαδή η πρώτη συνειδητή προσπάθεια του ανθρώπου να προγραμματίσει την Ιστορία του.
Στα καινούργια γκέτο της μισθωτής εργασίας οι απασχολούμενοι μετατρέπονται απλώς σε «ανθρώπινους πόρους», ένας στρατός χωρίς όνομα, ξεριζωμένος χωρίς δεσμούς και αναφορές, απληροφόρητος, χωρίς επαγγελματική και τεχνική ποιότητα. Υφίστανται οι άνθρωποι αιματηρές χιλιάδες απολύσεις κάθε μέρα ενώ στο ίδιο διάστημα η την επομένη των απολύσεων ημέρα, έχουμε εντυπωσιακή άνοδο των χρηματιστηριακών δεικτών!
Η ντροπή αυτή υποστηρίζεται τεχνηέντως και από τους δικούς μας πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες οι οποίοι οδήγησαν τη χώρα στην οικονομική καταστροφή και τώρα διεκδικούν οι ίδιοι την εκ νέου εμπιστοσύνη του λαού για να τον ξανασώσουν.
Στο σημείο αυτό ας επιτραπεί η αναφορά στην ευθύνη των αριστερών κομμάτων σ’ ένα μόνο σημείο. Από τη δεκαετία του ΄60 μέχρι σήμερα διαπιστώνουμε μιαν σημαντική διαφορά ανάμεσα στο μεροκάματο του Έλληνα εργάτη σε σχέση μ’ εκείνο του συναδέλφου του, Γερμανού, Βέλγου, Ολλανδού, Ιρλανδού, Σκανδιναβού, Γάλλου κλπ. Πλησιάζει στις περισσότερες περιπτώσεις το 50% - 80%. Όταν όμως ένα κόμμα π.χ. όπως το ΚΚΕ έχοντας προμετωπίδα την υπεράσπιση του εργάτη επί δεκαετίες δεν καταφέρνει ούτε αυτό, δηλαδή να βελτιώσει τις διαφορές, τότε τι στο διάβολο αξίζει; Δεν έχουμε το δικαίωμα να διακατεχόμαστε οι αριστεροί με το σύνδρομο του «καλύτερου» ήτοι πως υπερέχουμε των αντιπάλων μας συνολικά αλλά και ατομικά!
Συνεχίζω λοιπόν. Οι επιθέσεις των συντηρητικών οικονομολόγων οι οποίοι νομίζουν πως η χρήση τεχνικής ορολογίας αποκαθάρει τις απόψεις από ιδεολογικές παραμορφώσεις της πραγματικότητας, μου θυμίζει ένα περιστατικό που συνέβη στο Πανεπιστήμιο του Cambridge το 1926. Εκτιμώ πως οι επιζώντες γκουρού του Ρήγκαν και Θάτσερ και οι ομογάλακτοι(ες) δικοί μας οικονομολόγοι θα αισθανθούν ένα ρίγος στη σπονδυλική στήλη μόλις πληροφορηθούν τι συνέβη. Στο δοξασμένο λοιπόν πανεπιστήμιο είχαν συγκεντρωθεί οι ανεγνωρισμένοι οικονομολόγοι του κόσμου, όπου επί μήνες συζητούσαν για το πώς θα μπορούσαν να θεραπεύσουν την ανεργία, μειώνοντας τους μισθούς. Ύστερα από πολύμηνες εργασίες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως μειώνοντας τις αμοιβές θα μεγενθύνονταν το επίπεδο της απασχόλησης. Επρόκειτο για εξαιρετική συνταγή. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται ο Keynes και οι παρόντες τον άκουσαν με θρησκευτική σιγή. Είπε πως η εργασία των συμμετεχόντων υπήρξε σοβαρή και με το γνωστό ειρωνικό του χαμόγελο τους λέγει περίπου τα εξής. Ξέρετε πως το θέμα χρειάζεται περαιτέρω εμβάθυνση. Διότι αν καταφέρουμε όχι απλώς να μειώσουμε αλλά να μηδενίσουμε τους μισθούς τότε εξαφανίζεται η ανεργία με την έννοια πως κάθε εργοδότης θάχει συμφέρον να απασχολήσει ανθρώπους που δεν του στοιχίζουν τίποτα! Μουδιασμένοι οι οικονομολόγοι τον κοίταξαν απορούντες αφού μέχρι τότε θεωρούσαν την πρότασή τους αψεγάδιαστη. Ο Keynes συνεχίζοντας τους λέγει πως αν οι εργαζόμενοι δεν έχουν λεφτά στην τσέπη τους τότε καταρρέει η συνολική ζήτηση, ήτοι, καταστροφή! (Στη χώρα μας εκεί περίπου βρισκόμαστε). Το σώμα των καθηγητών σιώπησε γιατί εργαζόμενοι χωρίς λεφτά σημαίνει χρεωκοπία της οικονομίας. Φεύγοντας ο Keynes από την αίθουσα τους λέει να ψάξουν για καμιάν άλλη λύση.
Οι απόψεις του για την απασχόληση και την ενεργό ζήτηση ύστερα από λίγο συγκλόνισαν τον εικοστό αιώνα, σχεδόν μέχρι τις μέρες μας. (Ας σημειωθεί όμως πως ο διάσημος Πολωνός οικονομολόγος Μ. Καλέτσκι είχε προηγηθεί του Keynes διατυπώνοντας πρώτος τη θεωρία της απασχόλησης και της ενεργού ζητήσεως. Κανένας όμως δεν συγκρινόταν με τον φλεγματικό Άγγλο στις δημόσιες σχέσεις).
Για περίπου τριάντα χρόνια τα διάφορα σχέδια της αμερικανικής δεξιάς κατέκτησαν την σκέψη των Ευρωπαίων και ενσωματώθηκαν στην συνείδησή τους. Έτσι εμφανίστηκε η ιδεολογία της ενιαίας σκέψης κάτω από την προστασία της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ.
Η πολιτική και η οικονομική ατζέντα των ευρωπαϊκών χωρών κατακλίθηκε από αμερικάνικες και νεοφιλελεύθερες στρατηγικές! Κόψτε λεφτά από τη δημόσια διοίκηση, μειώστε τους φόρους στις επιχειρήσεις, μειώστε τις δαπάνες, γκρεμίστε το κράτος πρόνοιας, διαλύστε τα συνδικάτα, καταργείστε τις εγγυήσεις, κάτω οι συλλογικές συμβάσεις, φέρτε τις συμβάσεις σε ατομικό επίπεδο.
Το αποτέλεσμα εκφράζει την ουσία της εφαρμοσθείσης πολιτικής του δικού μας ΠΑΣΟΚ. Δηλαδή την αύξουσα διαφορά ανάμεσα σε υψηλή προνομιούχα κατηγορία, μεγάλων μάνατζερ, υπέρ πλουσίων, χρηματιστών, σχεδιαστών μεγάλων αρχιτεκτόνων και μηχανικών καθηγητών ΑΕΙ και πολλών παρασίτων στην αυλή των Πασοκικών ανακτόρων και σε μια κοινωνική τέφρα, χωρίς πόρους, ξεριζωμένους από τον τόπο τους. Πρόκειται για τα μεσαία στρώματα που μετασχηματίστηκαν σε νεόπτωχους και αδύναμους, μαζί με τις εκατοντάδες χιλιάδες μισθωτών που χάνουν τη δουλειά τους.
Με τι τρόπο μπορεί η αριστερά ν’ αντιμετωπίσει την τραγικότητα που καλύπτει ολόκληρη τη χώρα; Μπροστά στην κρίση νομιμότητας, στην ποιότητα της δημοκρατίας και στην ανέχεια του κόσμου, η αριστερά απαντά με ορισμένα χαρακτηριστικά αισθήματα. Απαντά με θυμό, αγανάκτηση και περιφρόνηση. Τα αισθήματα είναι κατανοητά αλλά άκρως αναποτελεσματικά στο πολιτικό πεδίο. Γι’ αυτά όμως θα αναφερθώ σε προσεχές σημείωμά μου.
Θέλω να τελειώσω τις σκέψεις μου γύρω από το ζήτημα, αριστερός, δεξιός. Εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις αριστερός δεν γίνεσαι. Στο όνομα του ρεαλισμού μπορεί να έχουμε μετάβαση από την αριστερά στη δεξιά. Όπως και να το κάνουμε όμως η αναφορά στην αριστερά είναι η καρδιά. Όπως μου έλεγε κάποια φίλη, με το αριστερό πόδι κτυπούν οι ιδιοφυίες του ποδοσφαίρου. Αριστερά είναι η σκωπτική εκκεντρικότητα της προόδου, η ειρωνεία που δεν δείχνει σεβασμό στο ιερό, το θείο κλπ. Όλη αυτή η συμπεριφορά δεν έχει σχέση με το κυνικό βλέμμα του αντιδραστικού της δεξιάς. Όπως έλεγε ο περίφημος ηθοποιός ΤΟΤΟ, αριστερός γεννιέσαι δεν γίνεσαι!
Ας σκουπίσουμε λοιπόν τα δάκρυα μας, ας βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει, ας εργασθούμε να σώσουμε την Πατρίδα μας και τους ανθρώπους της. Ένα εξαιρετικό δάσκαλο μπορούμε ν’ αναζητήσουμε στον Albert Hirschman, την μεγάλη αυτή προσωπικότητα στο χώρο της οικονομίας και όχι μόνον, που εξακολουθεί ν’ αποτελεί πρότυπο για πολλούς διανοούμενους και για μένα από τη δεκαετία του 1960. Η κεντρική του πρόταση ανάμεσα στ’ άλλα είναι η εξής: «Σε κάθε περίσταση σε κάθε δύσκολη στιγμή, μια μεταρρύθμιση, μια αλλαγή είναι δυνατή». Αριστεροί λοιπόν γεννιόμαστε και ο γράφων με την ταπεινότητά του γεννήθηκε αριστερός.
Απ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου