Αρκετά από τα βιβλία των Ελλήνων πολιτικών εφοδιάζονται με ένα σπάνιο πλεονέκτημα: τελειώνεις μαζί τους σε δευτερόλεπτα. Μερικές φορές χρειάζεται μόνο να πολλαπλασιάσεις το όνομα με την περίληψη του οπισθόφυλλου και στο γινόμενο έχεις το περιεχόμενο. Το βιβλίο του Νίκου Μπίστη δεν ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Το βιβλίο του Μπίστη έχει άλλο πρόβλημα. Η ένταση των γεγονότων και η προσωπική αφήγηση της ιστορίας σε υποχρεώνουν να παραβλέψεις τη λογοτεχνική αξία του κειμένου. Και όμως, χάρη στο κείμενο μπορείς να ανέβεις στον ιμάντα που μεταφέρει θέσεις, απόψεις, περιστατικά και να κυλήσεις για 700 σελίδες. Εξ όσων γνωρίζω ο Μπίστης δεν έχει γράψει λογοτεχνία. Κακώς. Θα είχε περισσότερους φίλους-το μόνο βέβαιο.
Το «Προχωρώντας και αναθεωρώντας» είναι μία ογκώδης και γοητευτικά καλογραμμένη πολιτική αυτοβιογραφία του Νίκου Μπίστη. Και αυτό, πιστέψτε με, δεν έχει καμία σχέση με την άποψη που μπορεί να διατηρείτε για τη διαδρομή του συγγραφέα στα δημόσια πράγματα. Ομως φαίνεται ότι και οι 700 σελίδες γράφτηκαν για αυτήν την καταραμένη άποψη που θρέφει ο πολίτης και στοιχειώνει τον πολιτικό. Ισως και να κάνω λάθος, αλλά διαβάζοντας το βιβλίο αισθάνθηκα ότι ο Μπίστης χρησιμοποιεί κάθε λέξη ως ψηφίδα για να φτιάξει την εικόνα του αριστερού που ακολούθησε το αυτονόητο: τοποθέτησε τις προσωπικές αρχές πάνω από τις κομματικές φόρμες. Δεν απολογείται, αλλά προσπαθεί να δικαιολογήσει τις επιλογές του. Για ποιο λόγο; Μάλλον αδικεί τον εαυτό του. Η εξέλιξη, η αλλαγή, ακόμα και η μεταμόρφωση, είναι οι αρτηρίες της προόδου. Και η παραδοσιακή Αριστερά είναι πιο στατική και από μουσείο-τουλάχιστον τα μουσεία αλλάζουν εκθέσεις! Στις εμμονές μας μπορούμε να βρούμε πολλά από τα αίτια της σημερινής κατάπτωσης. Επίσης στις παρυφές του ψυχογραφήματος κινούνται οι αναφορές του συγγραφέα στην υπουργική του θητεία. Σα να μην το το έχει πιστέψει, λες και πρέπει να δώσει εξηγήσεις σε έναν αριστερό σκελετό που κρύβεται στη ντουλάπα του. Ομως ο πολιτικός δεν κρίνεται για τη συμμετοχή του στην εξουσία, αλλά για τον τρόπο με τον οποίο τη διαχειρίστηκε. Και νομίζω ότι ο Μπίστης ήταν αξιοπρεπής σε αυτό.
Υπάρχουν, λοιπόν, κεφάλαια που αισθάνεσαι ότι όσο τα διαβάζεις, ο Μπίστης είναι δίπλα σου και διηγείται συνθήκες και γεγονότα. Και μετά φεύγει από το δωμάτιο, αλλά ξαφνικά βλέπεις το κεφάλι του να προβάλλει από το κούφωμα της πόρτας για να δει την αντίδραση σου. Σε μερικά κεφάλαια ο Μπίστης συμπεριφέρεται σαν τον ανασφαλή εραστή που κάθε δύο λεπτά ρωτάει την ερωμένη του αν της αρέσει. Βέβαια αυτή η γραφή σου κλέβει συμπάθεια προς όφελος του πολιτικού, ειδικά όταν πατάς σε κουτάκια όπως «το δύσκολο αλλά καθόλου βρώμικο '89» ή στο άλλο για τον Σημίτη. Είναι από τα θέματα που ανοίγεις τα χέρια και δεν ξέρεις αν θέλεις να αγκαλιάσεις ή να στραγγαλίσεις τον συγγραφέα. Ειδικά αυτή η πολιτική εμμονή με τον Σημίτη, πέρα από τον τεράστιο εκνευρισμό που προκαλεί η απενοχοποίηση του «εκσυχρονισμού», ακυρώνει σε μεγάλο βαθμό την πίστη στη δυναμική της κοινωνίας. Ο Σημίτης είναι, όχι ο Λένιν! Και αν τελικά ήταν αμέτοχος των ευθυνών για το πάρτι που έγινε κάτω από τη μύτη του, τότε εγκαλείται είτε ως αφελής, είτε ως ανεπαρκής. Ομως εντάξει, ο φακός εστιάζει στον Σημίτη για να φύγει από το πλάνο η «πασοκίλα». Αυτήν ο Μπίστης την απεχθάνεται αν και πορεύτηκε μαζί της. Κατανοητό. Ο Μπίστης δεν έγινε ποτέ ΠΑΣΟΚ. Το ίδιο και ο Σημίτης. (Παρεμπιπτόντως, μη ξεχάσετε να υπογραμμίσετε ένα απολαυστικό σημείο όπου ο συγγραφέας περιγράφει τον μέσο Πασόκο. Η περιγραφή είναι τόσο εύστοχη και καυστική που γελάς χαιρέκακα.)
Να διαβάσετε το βιβλίο και για την ενδιαφέρουσα ματιά του στην ιστορία των τελευταίων σαράντα χρόνων. Διευρυμένη οπτική που πετάει από πάνω της τον δογματικό κορσέ της Αριστεράς. Σκέψη προοδευτική που επενδύεται με ρεαλισμό. Ενίοτε ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Πολιτική που προσαρμόζεται, διαπραγματεύεται και κάνει μικρά βήματα προς προοδευτική κατεύθυνση. Αλλά έτσι δεν προσδιορίζεται η σοσιαλδημοκρατία; Νομίζω ότι αν σώνει και καλά ο Μπίστης πρέπει να κατηγορηθεί για κάτι, αυτό είναι η «ατολμία» του. Χρειάστηκε 30 χρόνια για να παραδεχθεί ότι είναι σοσιαλδημοκράτης.
Είναι γεγονός ότι η απνευστί ανάγνωση του βιβλίου του Μπίστη, αναχαιτίζει τα ερωτήματα που εγείρονται ώρες μετά το κλείσιμο του βιβλίου. Ο Μπίστης αυτοσαρκάζεται αλλά και ερμηνεύει, αναπολεί και κατακρίνει,μπαίνει σε καινούριους δρόμους εξακολουθώντας όμως να μένει πιστός στις παιδικές του αγάπες. Είναι ένα ανάγνωσμα πικρό για όποιον έχει ζήσει το περισσότερο μέρος της ζωής του και (ενδεχομένως) συναρπαστικό για όποιον τώρα την ονειρευεται.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣ.Σαρακενίδης